Allah’ın adıyla!

Allah’a (cc) hamd, Rasulüne salat ve selam olsun.

Kurban bayramı yaklaştı. Kurban bayramı denince ilk akla gelen Hacc ve Kurban olsa gerek. Bu nedenle bu yazımda Hac ve Kurban konusunu ele almaya çalışacağım.

Hac ile Kurbanın her birisinin kendine has önemli hikmetleri vardır. Bunlardan bir kısmı Hz. İbrahim’e (as) dayanır. Hacca giden birinin yada kurban kesen birinin bunlardaki hikmeti göz ardı etmesi demek, içi boş bırakılmış bir takım eylemlerde bulunması demek olur ki aynı zamanda hayatında da gerektiği gibi kendisini göstermez.

Hac, mali ve bedeni bir ibadet olduğu gibi aynı zamanda siyasi bir ibadettir. Aynı şekilde kurban kesmek, mali bir ibadet olduğu gibi hem siyasi ve hem de sosyal boyutu olan bir ibadettir.

Çünkü Hac; Mü’min’in, dünyalık her şeyi bir kenara bırakarak sadece Allah’a kulluk edeceğini, muvahhidlerle aynı safta olup müşriklerden her noktada ayrı olduğunu, Allah’tan başka hiç bir kuvvete boyun eğmeyeceğini ve şeytanları hayatından kovacağını ilan edip gösterdiği bir tatbikat iken, kurban kesmesi ise Allah’a tam teslimiyetle boğun eğip itaat ettiğini ve en değerli varlığını Allah (cc) yolunda kurban vermeye hazır olduğunu göstermesiyle birlikte fakirleri gözeterek sosyal yardımlaşmayı sağlamasıdır.

Bilindiği gibi Hac, İslam‘ın beş temel şartından biridir. Müslüman, hür, akıllı ve mali gücü yerinde olan her kişinin, ömründe bir kere haccetmesi farzdır. Bu farziyet Kur’an, Sünnet ve icma ile sabittir. "Oraya gitmeye gücü yeten herkese, Allah için Kabe'yi ziyaret edip haccetmek farzdır" (Al-i İmran 97)

Kelime olarak kasd anlamına gelen Hacc, belirlenmiş zamanda ve belirlenmiş mekanlarda ihram, Arafat‘taki vakfe, Kabe‘yi tavaf, Safa ile Merve arasındaki sa‘y, traş olma ve Mina‘da şeytan taşlama gibi bir takım fiillerin yerine getirildiği bir ibadettir. Bunlar fıkıh kitaplarında teferruatlarıyla beraber var olup, hacca giden Mü’minin bunları öğrenmesi ve o şekilde gitmesi önemlidir.

Hacda yapılan bütün fiiller, aslında İbrahim (as) ve İsmail (as) ile sembolize edilip ortaya konan tavrın, duruşun ve ruhun, Hac dönüşünde de hayatın geri kalan her safhasında yaşama geçirileceğinin ve pratikte sergileneceğinin ilan edilmesidir.

Bir hacı, Hac esnasındaki bu fiilleri, hikmetlerini düşünerek ve bu bakış açısıyla bakarak yaparsa, hiç şüphesiz haccı anlam kazanır. Bu, aynı zamanda onun inancına ve hayatına da müspet tesirler yapar. Bu yüzdendir ki peygamber (sav) bir hadisinde şöyle buyurmuştur : “Her kim çirkin söz söylemeden ve Allah’ın hudutlarını aşmadan, sırf Allah için haccederse, anasından doğduğu gün gibi (günahlardan tertemiz olarak hacdan) dönmüş olur.” (Kütüb-i Sitte)

Kurban; kelime olarak yakınlaşmak ve yaklaşmak anlamına gelir. Allah’a (cc) teslimiyeti, şükrü, Allah yolunda feda etmeyi ve böylelikle Allah’a yaklaşmayı ifade eder.

Kurbandaki hikmeti, İbrahim’in (as) İsmail’i (as) kurban etmeye yönelik hikayesi çok güzel bir şekilde gözler önüne sermektedir ve bu kıssa, Müslümanlar için Kurban konusunda bir nümune, bir sembol haline gelmiştir. Hani Allah (cc), İbrahim’i (as) kendisine karşı sadakat ve teslimiyette denemek ve aynı zamanda bu konudaki yüksek mertebesini insanlara gösterip örnek kılmak istemişti. Ondan, çok sevdiği İsmail’i (as) Kurban edip boğazlamasını istemişti. Bir düşünün, İbrahim (as) bir baş, bir can verecekti. Dünya hayatı ve dünya metaı namına en değerli varlığını feda edecekti. Bir tarafta Rabbinin emri, diğer tarafta dünyadaki en değerli varlığı vardı ancak İbrahim (as), tam bir sadakat ve teslimiyetle Rabinin emrine boğun eğmişti. Ancak Allah (cc), İsmail’in (as) boğazlanmasına fırsat vermeden ondan en güzel bir şekilde kabul etmiş, bu rızasını ona ve ondan sonra gelecek olan bütün insanlara ilan etmiş, onu bütün insanların imamı, peygamberlerin atası yaparak yüksek makamlar vermişti. Ve İbrahim (as), Allah (cc) yolunda en değerli varlığını feda edecek muhlis ve sadık erler için bir sembol oldu.

İşte bu yüzden kurban, böyle bir hikmet ve ruh barındırmakta olup gerektiğinde Allah (cc) yolunda en değerli varlığını feda etmenin bir göstergesi ve işaretidir. Dolayısıyla kurban veren kişi, bir yandan Allah’a (cc) teslimiyeti ve itaati fiili olarak göstermekle birlikte, öte yandan Allah (cc) yolunda en değerli varlığını vermeye hazır olduğuna da işaret etmektedir. Ama bununla birlikte İslam’ın sosyal yardımlaşmasında da yerini almaktadır. “Onların ne etleri, ne de kanları Allah'a ulaşır. Sizden O'na sadece takva ulaşır. Sizi hidayete erdirdiği için Allah'ı yüceltesiniz diye O, bunları sizin istifadenize vermiştir. İhsan edip güzel davrananları müjdele” (Hac 37)

Kurban, Hicretin ikinci yılında meşru kılınmıştır. Kurban kesmenin meşruiyeti kitap, sünnet ve icma ile sabittir. “Sen de Rabbin için namaz kıl ve kurban kes” (Kevser 2) Allah’a (cc) yaklaşmak maksadıyla ve sadece O’nun rızası için kurban kesilir. Allah’tan başkası adına kesilemediği gibi, Allah’tan başkası adına kesilenin eti de yenmez. Hanefi mezhebine göre vacip olup gücü yeten hür ve mukim her Müslümanın kesmesi icap eder. Şafii mezhebine göre ise sünnet-i mükkededir.

Kurban edilecek hayvanın deve, sığır, manda, koyun veya keçi olması gerekir.

Koyun ve keçinin en az bir yaşını doldurmuş veya altı ayını bitirdiği halde bir yıllık kadar semiz ve süt dişini atmış olması gerekir. Şafii mezhebine göre, keçinin de iki yaşını doldurması icab eder.

Sığır ve mandanın en az iki, devenin de en az beş yaşını bitirmiş olması gerekir.

Koyun ve keçi bir kişi adına kesilebilirken, Sığır, manda ve deve ise birden yediye kadar kişi adına kesilebilir.

Kör, topal, uyuz, gerektiği gibi otlayamayan, çok zayıf ve hasta, kulağı, kuyruğu, memesi ve dilinin hepsi veya bir kısmı kesik olan, dişlerinin hepsi veya çoğu dökülmüş olan hayvanlar kurban olmazlar. Ancak hastalığı az olan, otlayabilen, kulağı yarılmış veya delinmiş, boynuzu az darbeli olan, yaratılışça memesi olmayan hayvanlar kurban edilebilirler. Bu konudaki genel kaide; kurban edilecek hayvanın, kendisinden kamil manada istifade etmeye engel kusurlarının olmaması gerekir. Hayvandaki kusurlar kendisinden kamil olarak istifade etmeye engel değilse kurban etmek için de engel olmaz.

Kurban kesiminin ilk vakti; kurban bayramının birinci günü, güneş çıktıktan ve az bir miktar yükseldikten sonra başlar, Hanefi mezhebine göre bayramın üçüncü, Şafiilere göre ise dördüncü günün güneş batımına kadar devam eder.

Kurbanlık için ayrılan hayvanın yününden ve sütünden faydalanılmaz. Kesildikten sonra eti, organları veya derisi satılmaz ama tasadduk edilebilir, kasaba kestirilmiş ise ücreti ondan verilmez. Derisinden, evde mest veya seccade olarak istifade edilebilir.

Kurbanı keserken, ayakları ve yüzü kıbleye gelecek şekilde sol tarafı üzerine yatırılır ve eziyet etmeden kesilir. Keserken “Bismillahi Allahü Ekber” denir.

Kurban veren kişi, kurbanını bizzat kendisi kesebileceği gibi vekaleten de kestirebilir.

Yeri gelmişken, bu gün doğrudan veya vekalet yoluyla kurban kestirip fakirlere dağıtma faaliyetlerini yürüten dernek, hayır kurumları ve organizasyonlara işaret etmekte fayda vardır. Maddi imkanı olanların bu hayırlı faaliyetlere destek olup katkıda bulunmaları, İslam’ın sosyal yardımlaşma ve dayanışma ruhunu ihya etmesi açısından önemli bir husustur. O bakımdan ya kurbanlarını bizzat keserek veya kurban bedellerini vermek suretiyle vekaleten kurban kestirerek etlerini bu kurumlar vasıtasıyla fakirlere ulaştırmaya çalışmalıdırlar.

İşte kurbanlık deve ve sığırları Allah'ın size olan nişanelerinden kıldık. Onlarda sizin için hayır vardır. Bağlı halde keserken üzerlerine Allah'ın adını anın. Yan üstü düşüp ölünce onlardan hem kendiniz yiyin hem de ihtiyacını gizleyen-gizlemeyen fakirlere de verin. Şükredersiniz diye onları böylece sizin buyruğunuza verdik. (Hac 36)

Allah’tan (cc); tüm hacıların Hacc farziyetini kabul etmesini, şimdiye kadar gitmemiş yada gidememiş olanlara da nasip etmesini diliyorum.

Yine, gelmekte olan Kurban bayramınızı tebrik ediyor, vereceğiniz kurbanların ve yapacağınız hayırların kabul olmasını diliyorum.
Allah’a emanet olun.
M. ALİ NUR