AJAN, MUHBİR VE İŞBİRLİKÇİLERİN İSTİHBARATTAKİ FONKSİYONU

Allah’ın adıyla!

İstihbarat teşkilatları; devlet açısından tehdit olarak algılanan unsurlar ve suç olarak kabul edilen hususlara karşı istihbarat faaliyeti yürütüp önleyici tedbirler almakla yükümlü tutulduklarından, onlar için haber kaynakları son derece önemlidir.

İstihbarat teşkilatı birimleri, sadece haberin, bilginin ve belgenin toplanmasıyla yetinmemektedirler. Onlara haber kaynaklarından gelen haberi, bilgi ve belgeyi sistematik bir şekilde işlerler. Olmuş ya da olacak bir olay hakkında toplanan ham bilgiyi; tasnif, kıymetlendirme, yorum ve bildirim aşamalarından geçirerek değerlendirirler.

İlk aşama olan tasnifte, benzer bilgiler bir araya getirilir. İkinci aşamada haberin değeri, kaynağın kendileri açısından güvenilirliği ve sıhhati kıymetlendirilir. Sonra değerlendirme ve yorum yapılır. Son aşamada ise karar kılınan netice yani istihbarat, ilgili yerlere ulaştırılır. Ardından da operasyonel planlar hazırlanır. Bu aşamaların hepsine birden ise istihbarat faaliyeti denir.

İstihbarat teşkilatının haber kaynakları; memur ve muhbirlerdir.

Memur; istihbarat teşkilatının bünyesinde resmi olarak çalışan istihbarat memuru, ajan olan kişidir. Bu da iki kısımdır

Yerli olanlar ve yerli olmayanlar. Yerli olanlardan kasıt, yerlisi olduğu şehirde görev yapıp tayine tabi olmayanlardır. Yerli olmayanlardan kasıt ise, yerlisi bulunduğu şehirden başka şehirlere gidip görev yapan ve tayine tabi olanlardır. Ancak her ikisi de resmi olup aynı hukuka tabidirler.

Muhbir; istihbarat memuru ile birlikte çalışan ve haber getirendir. Bu da dört kısımdır

Resmi muhbir veya eleman (Buna, yardımcı istihbarat elemanı denmektedir); memurun istihbaratçı olduğunu ve kendi pozisyonunu bilerek muhbirlik işini yapan kişidir. Kendisine, teşkilat mensubu olarak resmi bir pozisyon verilmiştir.

Gayri resmi muhbir; memurun istihbaratçı olduğunu ve kendi pozisyonunu bilerek muhbirlik yapan kişidir. Ancak kendisinin resmi herhangi bir pozisyonu yoktur.

Gönüllü muhbir (veya işbirlikçi); birlikte çalıştığı memurun istihbaratçı olduğunu bilen, gönüllü bir şekilde, bilerek ve isteyerek kendisine bilgi vererek onunla işbirliği yapan ve istihbarat teşkilatına mensup olmayıp resmi bir pozisyonu olmayan kişidir. Bu kişilere işbirlikçi de denir.

Gizli muhbir; istihbarat memurunun kendisiyle görüşerek ve konuşarak bilgi aldığı ve kullandığı kimsedir. Bu kimse, memurun durumundan habersizdir, kullanılarak bilgi verdiğinin de farkında değildir. Onun için aslında buna muhbir demek yanlıştır. Çünkü bilerek muhbirlik yapmamaktadır. Bilinçsiz bir şekilde bilgi vermektedir. Dolayısıyla bu tiplere; bilinçsiz haber kaynağı veya sadece haber kaynağı demek daha doğru olur.

Muhbirlerden; resmi olanlara aylık ücret, gayri resmi olanlara da memurlar tarafından yaptıkları iş karşılığında değişen miktarlarda para verilir. Dolayısıyla bunlar, kendi istekleriyle değil, istihbarat memurları tarafından ya ikna yoluyla veya cebir yoluyla muhbirlik kabul ettirilen kişilerdir. .

Gönüllü muhbir ve gizli muhbirlerin ise ne ücret ve ne de muhbirliği kabul ettirme gibi bir durumları söz konusu değildir. Gönüllü muhbir, kendi isteği ve rızasıyla istihbarat memuruyla işbirliği yapmakta, gönüllü olarak onunla çalışıp yardım ve destek sunmakta ve haber kaynaklığı yapmaktadır. Gönüllü muhbir için, teklifin istihbarat memurundan gelip gelmemesi arasında herhangi bir fark yoktur. Teklif gelse kabul eder, gelmese kendisi gidip memuru bulur.

İstihbarat teşkilatı; tabiatı gereği her taraftan haberdar olmak ister ve buna çalışır.

İstihbarat teşkilatının, istihbarat faaliyetinde genel ve özel hedefleri vardır. Genel hedeflerinde, her taraftan bilgi almak ve istihbarat faaliyeti yürüterek ihtiyaç hissettiği önlemleri almak vardır. Özel hedeflerinde ise, tehdit algısı ve suç kapsamında değerlendirilen unsurlar hakkında bilgi almak ve bunlar hakkında istihbarat faaliyeti yürüterek gerekli gördüğü önlemleri almak vardır.

İstihbarat teşkilatının, istihbarat faaliyeti açısından genel hedefleri içinde bulunan unsurlar; resmi ve legal pozisyonundaki kurumlar, kuruluşlar, basın-yayın ve diğer organlar, özel ve tüzel kişilikler, partiler, teşkilatlar, dernekler, vakıflar ile tüccar, esnaf, işçi, memur, öğrenci, aşiret gibi toplum katmanlarıdır.

Özel hedefleri içinde bulunan unsurlar ise; rejime yönelik eylem ve faaliyet içinde bulunan ve tehdit olarak algılanan grup, örgüt, hareket, parti, tarikat, cemaat gibi yapılar ile suç kapsamında değerlendirilen organize oluşumlar ve adli olaylar gibi hususiyetlerdir. Bunları, vasıflarına ve durumlarına göre kendi içinde sınıflandırır ve sıraya koyar.

İstihbarat teşkilat ve birimlerinin, yaptıkları istihbarat faaliyeti çerçevesinde ihtiyaç duydukları ve ulaşmak istedikleri bilgiler iki kısımdır.

Birinci kısım; keyfiyet ile alakalı bilgilerdir. Yani hedef durumundaki birey veya unsurlara ait inanç, düşünce, fikir, amaç, hedef, hareket tarzı, çalışma yöntemi gibi vasıf bildiren bilgilerdir.

İkinci kısım; vaziyet ile alakalı bilgilerdir. Yani hedef durumundaki birey veya unsurlara ait sayı, güç, imkan, yer, isim, adres gibi durum bildiren bilgilerdir.

Her taraf, istihbarat teşkilatının ilgi ve faaliyet alanına girer. İlgi alanına girmeyen ve bilgi alma ihtiyacı hissetmediği herhangi bir alan düşünmek saflıktır. Hatırlanacağı üzere, bir dönem Batı Çalışma Grubu ( (BÇG) basına çok yansıdı, herkesi, her kesimi fişliyorlar diye ismi de çalışmaları da gündem oluşturdu. Çünkü toplumun her kesiminden, neredeyse bütün insanlar hakkında bilgiler topluyor ve herkesi fişliyorlardı. Tabi bu, bir istihbarat teşkilatının amaç, hedef ve faaliyetlerini ortaya koyma açısından bir örnektir. Bunlar, toplumu kontrollerinde tutma gayreti içinde olduklarından, sürekli istihbarat faaliyeti yürütüp, istemedikleri, tasvip etmedikleri ve korkup endişe ettikleri eğilim, yönelim, yapı ve eylemlerin toplumda ne kadar var olduğu, nerelerde olduğu, ne seviyede olduğu, ne vaziyette olduğu, etkilerinin ne olduğu, toplumun nerelere doğru kaydığı gibi hususiyetleri ve toplumdaki genel dokuyu öğrenmeye ve kendileri açısından tehlikenin boyutunu görmeye çalışırlar, gerek gördüklerinde önlem alma yoluna giderler.

Onun için istihbarat teşkilatının ilgi ve faaliyet alanı çok geniş olduğundan, çok geniş ve yaygın haber kaynaklarına da ihtiyaç duymaktadır. Çünkü haber kaynakları olmadan, ihtiyaç duyulan bilgileri toplamak mümkün değildir. İstihbarat faaliyeti yürütebilmek haber kaynaklarıyla mümkündür.

Bu nedenle ajan, muhbir ve işbirlikçilerin istihbarat teşkilatındaki fonksiyonu son derece önemlidir, onu ayakta tutan taşıyıcı kolonlar ve istihbarat faaliyetini döndüren çarkın dişleri gibidirler.

Onun için istihbarat birimleri; her alanda, insan kaynaklı iş, eylem ve faaliyetin bulunduğu her ortamda haber kaynaklarını oluşturmaya çalışır. Bunları temin etmede zorluk ve sıkıntı çektiği zaman da, kendi bildiği kural ve kaideleri devreye koyarak zora, şiddete ve insanlık dışı yöntemlere başvurarak bu kaynakları oluşturmaya, muhbir ve işbirlikçi elde etmeye çalışır.

Burada şu hususa da vurgu yapmakta yarar vardır. Polis, her yerde polis, asker de her yerde askerdir. Nerede ve hangi kılıfta olursa olsun, eğer kendisine ihtiyaç varsa, bulunduğu yerde ve bulunduğu kılıfla bir istihbarat memuru gibi görev icra eder. Bu, bir trafik polisi de olabilir, kaçakçılıkla mücadelede görev yapan bir polis de olabilir, terörle mücadelede bulunan bir polis de olabilir, asayiş bölümündeki bir polis de olabilir. Trafik polisi olması yada asayişte olması, onun istihbarat faaliyeti yürütmesine ayrıca bir kılıftır. Aynı şekilde, görev başındaki bir uzman çavuş veya bir başçavuş da olabilir, emekli olmuş bir subay veya astsubay da olabilir. Bunları göz ardı etmemek gerekir.

Allah’a emanet olun.

M. ALİ NUR