KUR’AN VE HADİSLERDE GEÇEN KELİME VE KAVRAMLARLA İSLAMİ ANLAYIŞ ( VII )

KUR’AN VE HADİSLERDE İBADET:

Kelime olarak ibadet; itaat etmek, boyun eğmek, karşı çıkmaksızın uymak anlamlarına gelmektedir.

Istılah manası olarak ibadet; Allah’a, O’nun bildirdiği şekliyle boyun eğip itaat etmek, emirlerine riayet edip yasaklarından sakınmaktır.

İster kelimenin sözlük anlamı bakımından isterse ıstılah manası bakımından ibadet kelimesi; kişinin, güç, iktidar veya otorite sahibi birine yada yücelik atfettiği birine, kendi görüş ve isteklerini bir kenara iterek ve karşı çıkmaksızın boyun eğmesi, itaat etmesi, ardından gidip ona uyması, ona bağlanması olarak karşımıza çıkmaktadır.

O halde Allah’tan (cc) başkasına ibadet de söz konusu olabilmektedir. İnsan hayatına hükmetme noktasında, eğer Allah’tan (cc) başkası güç, iktidar ve otorite sahibi görülerek boyun eğilir ve itaat edilirse, işte o zaman Allah’tan (cc) başkasına ibadet edilmiş olur. Bu yüzdendir ki Kur’an, bütün insanları sadece Allah’a ibadet etmeye davet etmekte ve Allah’tan başkasına ibadet etmeyi şiddetle men etmektedir. Zaten ıstılah anlamına göre ibadet; abd ile Ma’bud arasındaki rabıta olup abdin Ma’buduna itaat ve bağlılığını ifade eder. İslam’da Ma’bud olarak yalnızca Allah (cc) kabul edilir ve sadece Allah’a ibadet edilir. Allah’tan başkasına ibadet ise, tevhid inancını ortadan kaldırır.

Kur’an ve hadislerde belki de en çok zikredilen hususlardan biri ibadettir. Çünkü Kur’an’da, insanın ibadet için yaratıldığı ifade edilmiş ve insana yüklenen bütün vazifeler bu esas üzerine bina edilmiştir.

Şimdi Kur’an’da geçen ibadet kavramından bir kaçına bakalım.

“Ben cinleri ve insanları ancak Bana ibadet etsinler diye yarattım.” (Zariyat 56)

İnsanlar; Allah’a (cc) ibadet etmek üzere yaratılmışlardır ve zaten bunu yapıp yapmayacakları konusunda hayat sınavından geçirilmek için bu dünyada bulunmaktadırlar.

“Andolsun ki biz her ümmete, ‘Allah'a ibadet edin ve Tağuttan sakının’ diye (emretmeleri için) bir peygamber gönderdik……” (Nahl 36)

“Rabbin kesin olarak şunları emretti: O'ndan başkasına ibadet etmeyin…….” (İsra 23)

Tağut; vahiyle gelenlere muhalif olan ve Allah’ın hükümlerine rağmen başka hükümler ortaya koyan her varlığa denir. Allah (cc) her insan topluluğuna peygamberler göndermiş, onlara hayatın hakikatlerini bildirmiş, kendisini tanımalarını, inanarak boyun eğmelerini, sadece kendisine itaat ve ibadet etmelerini, vahiyle gönderdiği emir ve yasaklara muhalefet eden hiçbir varlığa boyun eğip itaat etmemelerini buyurmuştur.

 “…..Bu kitap, ayetleri kesinleştirilmiş, sonra da Hakim ve Habir olan Allah tarafından uzun uzadıya açıklanmıştır. Allah'tan başkasına ibadet etmeyesiniz diye. ………..” (Hud 1,2)

“Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur. Din de sürekli olarak O'nundur. Yoksa Allah'tan başkasından mı sakınıyorsunuz?” (Nahl 52)

Allah (cc); insanlara kitaplar göndermiş, son olarak Kur’an’ı Kerim’i göndermiş ki, buna göre hareket etsinler, hayatlarını buna göre yaşasınlar ve bundan başka şeylerin ardından gidip onlara boyun eğmesinler ve itaat etmesinler.

Çünkü Allah (cc); din konusunda, yani insanların yaşamı hususunda hüküm koyma, insanların hayatlarını düzenleme ve şekil verme konusunda yetkili merciin kendisi olduğunu, insanlara bu yetkinin verilmediğini bildirmektedir. “……..Din sürekli olarak O’nundur…..” Başkası, insanlar için din ihdas edemez, nizam ve sosyal düzenler belirleyemez, Allah’ın hükümlerine rağmen hükümler, kanunlar, adetler ve yasalar çıkarıp insanlara hükmedemez, buna yetkili değildir. (Din kavramının geniş anlamı için, bu yazı dizisinin bundan önceki bölümüne bakılmasında yarar vardır)

“Onlar Allah'ı bırakıp hahamlarını, papazlarını ve Meryem oğlu Mesih'i rableri olarak kabul ettiler. Oysa tek ilahtan başkasına ibadet etmemekle emrolunmuşlardı. Ondan başka ilah yoktur. Allah, koştukları eşlerden münezzehtir.” (Tevbe 31)

Bu ayet ile ilgili şöyle bir hadis rivayet edilmektedir.

Adiy b. Hatim (ra) anlatıyor: "Boynumda altundan yapılmış bir haç olduğu halde Rasulullah’a (sav) geldim. Bana: "Ey Adiy boynundan şu putu çıkar, at!" dedi ve arkadan bu ayeti okuduğunu hissettim. Rasulullah (sav) devamla: "Aslında onlar, bunlara (ruhbanlarına) tapınmadılar, ancak bunlar (Allah'ın haram ettiği bir şeyi) kendileri için helal kılınca hemen helal addediverdiler, (Allah'ın helal kıldığı bir şeyi de) kendilerine haram edince hemen haram addediverdiler. (İşte bu, Allah’tan başkasını Rab edinmek demektir.)” (Tirmizi, Tefsir bölümü)

Allah’ın (cc) hükümlerine rağmen hükümler ortaya koyma, insanlara hükmetme, onların hayatlarına müdahale edip düzenleme ve şekil verme, sosyal hayatı düzenleme konularında insanlara yetki verilmediği halde, bunları yapanlar (bilerek veya bilmeyerek) rablik ve ilahlık iddiasında bulunmakla birlikte, uyanlar da bunları rabler ve ilahlar konumuna yükseltip ibadet etme durumuna düşerler ki bu, imanı bozar ve insanı şirke götürür.  

Bu açıklamalardan sonra, bir de hadislerde geçen ibadet kavramından birkaçına göz atalım.

“Muaz b. Cebel (ra) rivayet ediyor:………… "Muhakkak ki Allah'ın kulları üzerindeki hakkı, kendisine hiç bir şeyi ortak koşmaksızın ona ibadet etmeleridir"………..(Buhari, Müslim)

“Şeddad b. Evs (ra) anlatıyor: "Rasulullah (sav) buyurdular ki: "Ümmetim hakkında en çok korktuğum şey, Allah'a şirktir. Bu sözümle, ümmetim tekrar dönüp de güneşe veya aya yada puta tapacaklar demek istemiyorum. Fakat beni korkutan şey, Allah’tan başkası için yapacakları ameller ve (amellerde Allah rızasından başka şeyleri gaye edinme gibi) gizli arzulardır." (Kütüb-i Sitte)

“Kim Allah’a herhangi bir şeyi ortak kılmış olarak ölürse bu kimse ateşe girecektir. Kim de Allah’a hiçbir şeyi ortak kılmadan ölürse o da cennete girecektir" (Müslim, İman bölümü)

“Rasulullah (sav) şöyle buyurmuşlardır: "Size iki şey bırakıyorum. Bunlara uyduğunuz müddetçe asla sapıtmayacaksınız; Allah'ın Kitab'ı ve Rasulunün sünneti". (İmam Malik, Muvatta)

Netice itibariyle; yalnız ve yalnız Allah’a (cc) ibadet edilir. Çünkü ibadet edilmeye layık O’dur. O’na ibadet etmek, Kur’an ve hadislerde bildirilenlere uymaktır. Allah’tan başkasına asla ibadet edilmez. Allah’ın hükümlerine rağmen insan inancı ve hayatına dair kanun, kural ve prensipler ortaya koyanlara asla boyun eğilip itaat edilmez, kendisine itaat edilenler, ancak Allah ve Rasulünün emir ve yasaklarını tatbik edenlerdir.

Allah (cc); bizleri sadece kendisi için ibadet eden hak yolun yolcuları kılsın (Amin)

Allah’a emanet olun.
 

        M. Aliye Xerzi