| Hamd âlemlerin Rabbi olan Allah Tekaddes Hazretlerine mahsustur. Salât ve selam serverimiz Hz. Muhammed’e, âline, ashabına ve kendisine ümmet olmuş tüm Müslümanların üzerine olsun. Bu yazımızın konusu ‘istişare’dir. ‘İşaret’ kökünden oluşan bu kelime ıstılah olarak ‘danışma, nasihat isteme, fikir alışverişinde bulunma’ manalarına gelir. İslam literatüründe önemli bir yere sahip olan ‘istişare’ sadece Müslümanlar açısından değil tüm insanlığı yakından ilgilendiren tanıdık bir kavramdır. Kur’an-ı Kerim’de çeşitli münasebetlerle yer alan bu kavram iki yerde sarahaten geçmektedir. "…İş hususunda onlarla müşavere et…"(Âl-i İmrân: l59) “…Onların işleri aralarında şura iledir…" (Şûra: 38) Yine Resulullah’ın (sav) hayatını ‘istişare’ kavramından ayrı düşünemeyiz. Çünkü kesin nas olan ilahi emir ve yasaklar dışında Efendimizin (sav) hemen tüm uygulamaları istişare iledir.  "Biliniz ki Allah ve Resulü müşavereden muhakkak müstağnidirler. Fakat Allahû Teâla (cc) müşavereyi benim ümmetime bir rahmet kıldı. Mü'minlerden her kim istişare ederse doğrudan mahrum olmaz. Her kim müşavereyi terk ederse hatadan kurtulamaz." (Şihadübdin Ebû's-Senâ Mahmud b. Abdullah elAlûsi, Rûhu'l-Meâni fi Tefsiri'l-Kur'ân) Hz. Enes: "Arkadaşları ile istişarede Hz. Peygamber kadar ileri giden bir başkasını görmedim" der. (Tirmizi) Resulullah (sav) efendimiz birçok önemli konuda sahabesiyle istişare etmiş, birçoğunda da onların önerilerini uygulamıştır. Bunlardan bazılarını şu şekilde ifade edebiliriz: Bedir Savaşı öncesinde İslam ordusu Resulullah’ın emriyle karargâhını kurmaya koyulur. Bu esnada sahabelerden biri şayet bu yer tayini vahiyle bildirilmemişse başka yerde konuşlanmanın daha uygun olacağı önerisinde bulunur. Peygamber Efendimiz de o sahabenin önerisini kabul eder ve söz konusu yerde karargâhlarını kurarlar. Yine Uhud Savaşı öncesinde Resulullah (sav) ve yaşlı sahabeler savunmanın şehir içerisinde olmasını istemesine rağmen istişare sonucu gençlerin çoğunlukta olduğu sahabelerin şehir dışında savunma yapılması isteklerini kabul eder ve şehir dışında savaşma kararı alarak zırhını kuşanır. Fakat sahabeler Resulullah’ı (sav) üzdüklerini düşünerek bu görüşlerinden vazgeçtiklerini ve şehirde savaşacaklarını Resullullah’a (sav) bildirirler. Ancak Peygamber efendimiz bunu kabul etmez ve şöyle buyurur: "Bir peygamber giydiği zırhı savaşmadan çıkarmaz. Emrettiğim hususlara iyi bakın ve onlara uyun... Sabrettiğiniz takdirde zafer sizindir" ( Vakidi) Başka bir örnek de Hendek Savaşı sırasında yaşanır. Hendek Savaşının uzaması ve şehirde sıkıntıların artması üzerine Resulullah (sav) düşman cephesinin gücünü dağıtmak amacıyla bazı bedevi grupların savaştan çekilmesi karşılığında kendilerine Medine hurma mahsullerinin belli bir yüzdeliğini vermeyi teklif eder. Bu anlaşma karar aşamasına gelmişti ki Medineli Müslümanların önde gelenleri; ‘"Ey Allah'ın Resulü, bu, itaat etmemiz gereken bir vahiy değil de şahsî re'yin ise hayır... Onlar şimdiye kadar bizim hurmalarımızdan parayla satın alarak veya ikramımız olarak yediler, bu ise bir zillettir. Allah seninle bize hidayet verdi, şerefimizi artırdı bunu kabul etmeyiz..." derler. Peygamber efendimiz “Bu ilahi bir emir değildir, şahsi fikrimdir, size arz ettim” diyerek imza safhasında olan bu mutabakatı bozar. Resulullah (sav) kendisine vahiyle bildirilen durumlar dışında sahabeleriyle istişarede kendi görüşünde ısrar etmez, genellikle sahabelerin görüşünü benimserdi. Peygamber Efendimizin sahabelerinin geneline muhalefet ettiği özellikle bir vakıa göze çarpmaktadır. O da Hudeybiye Barış Anlaşmasıdır. Sahabelerin geneline ağır gelen ve başta seçkin sahabeler olmak üzere hemen hepsinin itirazlarına maruz kalmasına rağmen Resulullah (sav) bu anlaşmayı imzalamıştır. Hikmet ve faydaları ileride anlaşılacak olan bu anlaşma bir vahiy ürünüydü. Resulullah’ın seçkin sahabeleri de vefatından sonra O’nun bu sünnetini devam ettirmişlerdir. Yukarıdaki ayet-i kerimelerden birinde istişare mü’minlerin özelliklerinden biri olarak sayılmaktadır. “…Onların işleri aralarında şura iledir…" Biz Müslümanlar bu ilahi fermanları ve Resul-i Ekrem’in sünnetini tüm hayatımızda tatbik etmekle mükellefiz. İstişareyi ailemizden başlamak üzere tüm hayat aşamalarında uygularsak ferdi hayatımız başta olmak üzere özellikle içtimai hayatımız bir düzene girer. İstişarenin kimlerle yapılacağı da önemli bir konudur. Bu hususta Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Müsteşar mü'temendir (güvenilir olmalıdır)" Kutub-i Sitte (Tirmizî, Ebu Davud, İbn-i Mace) İstişare edilecek konunun önemine göre istişare edilecek şahıs veya cemiyet de önem arz etmektedir. Her konu her kes ile istişare edilmez. İstişare edilecek kişi veya kurumun bu yeterlilik ve liyakatte olması gerekir. Bediüzzaman Hazretleri Müslümanların dağınık ve güçsüz olmalarının nedenlerinden birini istişaresizliğe bağlayarak önemli bir tesbit yapıyor: “Müslümanların hayat-ı içtimaiye-i İslâmiyedeki saadetlerinin anahtarı, meşveret-i şer'iyedir…” (Hutbe-i Şamiye) Yeryüzünde yaşayan Müslümanların hepsinin yaşanan sorunlar ile ilgili birbirleriyle istişare etmesi elbette mümkün değildir. İstişare kavramı aynı ülkeyi paylaşan aile, cemaat, şirket, kurum, hükümet… içerisinde oturtulursa bu, ihtiyaca binaen tüm dünya Müslümanlarının temsilcilerinin istişaresine varan iç içe büyüyen daireler şeklinde genişletilebilir. Biz Müslümanlar için bir rahmet olan istişare kavramını her düzeyde yaşatmaya çalışmalı, amir olsun memur olsun herkes bulunduğu konumda bunun icabını yerine getirmelidir. Bir devlet veya cemaatte özellikle yönetici konumundaki şahısların burada büyük sorumlulukları vardır. Çünkü istişare mekanizması idare edilenden çok yönetici tarafından işletilir. Tüm idareciler bulundukları konum itibariyle yönetilen kesimle istişare mekanizmasını oturtursa bu, sorumlular ile yönetilenler arasında büyük bir ülfet, güven oluşturmakla birlikte yönetilenlerin sorumluluk ve gayret hislerini de kamçılar. Sonuç olarak Rabbimiz tarafından bize verilmiş olan böyle önemli bir nimetin kıymetinin şuurunda olarak: -İşlerimizi istişare ile yapacağız -İstişare grubunda isek kendi görüşümüzü sunduktan sonra bunda fazla diretmeyeceğiz -İstişare sonucu çıkan kararlara –hoşumuza gitmezse bile- itirazsız tabi olacağız inşallah. Selam ve Dua ile… Kerim Yararlı |
