Bir Ayet:
Gerçek su ki, kâfir olanlari (azap ile) korkutsan da korkutmasan da onlar için birdir; iman etmezler. Bakara/6
Bir Hadis: Allah (c.c)'a yemin ederimki, Allah (c.c)'ın bir kimseye senin sayende hidayet vermesi, senin için kırmızı develere malik olmaktan hayırlıdır.
İslami uyanış, son iki yüzyıllık zaman biriminin en yaygın ve en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Bu tarihi hareketin en büyük kazançlarından biri, Batı dünyasının en eski ve en iyi olduğuna dair yoğun propagandaları ve Müslüman toplumları küçük düşürdüğü günümüzde, kendine güvenin tedrici olarak İslam dünyasına yerleşmesi olarak nitelendirilebilir. Fakat kendini düşman tehlikesinden kurtarma durumu ameli olmaktan uzak olup siyasi bir nitelik taşımaktadır. Bununla birlikte dönüşümün gerçekleşmesi, bilgi ve ilim bakımından kendine güven ortamının oluşturulması gerekir.
İslami tarih araştırmaları gösteriyor ki İslam kültür ve medeniyeti sağlam dayanaklara dayanmakla beraber, anlama ve beyan kabiliyetine sahip, mantıka dayalı kökler üzerinde şekillenmiştir. İslam kültür ve medeniyetini on merhaleye taksim etmek mümkündür.
Birinci Merhale: Allah Resulü'nün (sav) davetiyle Mekke'de başlayan İslam tarihi, İslam kültür, medeniyet ve tarihinin başlangıcını oluşturmaktadır.
İkinci Merhale: Allah Resulü'nün (sav) bu çağrısı Yesrib'de İslam devletinin kuruluşuyla şekillendi ve Yesrib şehri Medinet'un-Nebi ismini aldı. İslam medeniyetinin bu atılımla ilk temellerini oluşturduğu Medinet'un-Nebi isminden anlaşılabilir.
Üçüncü Merhale: Arap yarımadası, İran, Rum, Mısır, Hindistan, da İslam'ın yayılması İslam medeniyetinin mesirinin üçüncü merhalesini teşkil eder.
Dördüncü Merhale: İslam kültürünün, dünyanın eski medeniyetleriyle geliştirdiği ilişkiler. Müslümanlar, dünyanın eski medeniyetlerini tanımak, İslam kültür ve medeniyetinin faydalanmasını sağlamak için bu medeniyetlerin önemli kaynaklarını tercüme ettiler. Önemli kitaplar İslam dünyasının kütüphanelerine aktarılırken, bunlardan bazıları okullarda ders kitabı olarak okutuldu. Diğer medeniyetlerin önemli kültür kaynakları ve ilim adamları İslam dünyasının merkezlerine nakledildi.
Beşinci Merhale: İslam medeniyetinin güneşinin her tarafı aydınlattığı ve baharının yaşandığı asırdır ki, hicri üçüncü asrın başlarından beşinci asra kadar devam etti.
Altıncı Merhale: İslam'ın derin kültürünün ve irfani edebiyatının baharının yaşandığı asırdır.
Yedinci Merhale: Bu devreyi el sanatları ve mimarlık dönemi olarak adlandırmak mümkündür. Tarihin mantığa dayanan geleneğidir ki akli ve tecrübî ilimler kemale ermeden hat, resim ve mimari sanatının mükemmelleşmesi mümkün değildir.
Sekizinci Merhale: Batıdan ve Doğudan İslam dünyasına yönelen Haçlı ve Moğolların vahşi saldırıları Müslümanların kuvvet ve kabiliyetlerini ortadan kaldırdığı gibi, İslami eserleri silip süpürdü ve her tarafı harabeye çevirdi. Müslümanların güçsüz ve etkisiz hale getiren bu saldırıların öldürücü etkisi hicri sekizinci yüzyılda ve dokuzuncu yüzyılın ilk yarısına kadar devam etti.
Dokuzuncu Merhale: Haçlıların ve Moğolların nihai yenilgiye uğradığı, İslam dünyasının yeniden şahlandığı dönemdir. İslam dünyasının değişik yerlerinde öncülerin ortaya çıkması bu döneme rastlar. Hace Nesir, Ata Melik Cuveyni, Hace Reşiduddin Fadlullah... Gibi İslam dünyasının farklı yerlerinde pek çok âlim yetişmiştir. İslam kültür ve medeniyetinden geriye kalan mirasın nakliyle yeni yeni fidanlar yetişmeye başlamış, Osmanlı İmparatorluğu ve Safeviler gibi İslam devletlerinin kurulmasıyla İslam dünyasının siyasi yapısı yeniden şekillenmiştir.
Onuncu Merhale: Sömürgeciliğin başladığı bu dönem, ikinci etkisiz hale getirilme devresi olarak nitelendirilebilir. Bu devrenin başlangıcı on birinci miladi yüzyıla dayanır. Fakat Batı sultasının zirveye ulaştığı zaman 19. yüzyıla denk gelmektedir. Batının bu ikinci kültürel saldırısını İkinci Haçlı Savaşları olarak adlandırmak gerekir ki birincisinden daha ağır ve daha şiddetliydi. Bu sefer Haçlılar, ellerinde Haçlı bayrakları taşımadan Müslümanların kültür ve akideleriyle oynayarak onları hükümranlıkları altına almayı başardılar. Batı'nın düşünsel saldırıları beklenmedik hayati oluşumların doğmasına neden oldu ki bunu İslami uyanış olarak adlandırmak mümkündür. Bu silkiniş ve ayağa kalkışı daha önceki gibi farklı merhalelere ayırmak mümkündür. Şimdiye kadar katettiği dört merhale şu şekilde sıralanabilir:
Birinci Merhale: İslami Uyanış: İslami uyanış, İnsanlığı İslam'a davetle başladığı gibi bu merhalede de öyle başladı. Emir Abdulkadir, Seyyid Cemalettin Esedabadi (Efgani), Şeyh Fadlullah Nuri, Seyyid Hasan Müderris, Seyyid Muhsin Emin Cebel Amuli (Muhammed Abduh, Hasan el-Benna, Üstad Bediuzzaman (mtrcm))... ve sonunda İmam Humeyni herkesi dönüşe ve İslami uyanışa davet etti. İnsanlar bu daveti kabul ettiler. Bu çok önemli merhale karşısında Batılı güçler, İslam coğrafyasına karşı yeni bir yaklaşım şekli geliştirerek, insan haklarını koruma, barış ve demokrasi kavramlarını kullanıp Müslümanları yeniden tahakkümleri altına alma çalışmaları başlatmış, bu amaca ulaşmak için bütün askeri güçlerini İslam topraklarına yığmışlardır.
İkinci Merhale: İslam devletinin kurulması; Hem Sünni ve hem de Şii dünyasında İslami devletin oluşumu için teorik ve ilmi çalışmalar başlatıldı. Sünni dünyasının mütefekkirleri, İslam devletini hilafet mihveri üzerinde kurma çalışmalarına ağırlık verdiler. İmam Humeyni ise Velayet-i Fakih unsurunu ileri sürüp bugünkü İslam devlet şeklinin teorisini ortaya koydu.
Üçüncü Merhale: İslam’ın yayılması; Son yıllarda İslam dini, Amerika, Avrupa ve Afrika kıtalarında yoğun bir şekilde yayılmakta, insanların fevc fevc İslam'a koştuğu görülmektedir.
Dördüncü Merhale: İslam kültür binası ve İslam medeniyetindeki yenileşme: İslam kültürü, Müslümanların uyanışı ve kendilerine gelişiyle kendini yeniden yapılandırmaktadır. Seyyid Kutup'tan Yirminci Asrın Cahiliyeti ve İslam Dünyasının Geleceği, Ayetullah Sadr'dan Felsefemiz ve İktisadımız, Allame Tabatabai ve Ayetullah Mutahhari'den Felsefenin Usulü ve Realizm gibi kaynaklar Müslüman düşünürlerin görüş ve düşünce ürettikleri kaynaklardan bir kaçı olup, İslam kültürünün yeniden şekillenmesi ve yapılanması yolunda atılan adımları teşkil etmektedir.
Yazan: Ali Ekber Velayeti
Kaynak: İttilaat Gazetesi
Farsçadan çeviren: İbrahim Fırat
Bu makaleyi, İbrahim Fırat Hüseyni Sevda Sitesi için tercüme etmiştir.
Dokuzuncu Merhale: Haçlıların ve Moğolların nihai yenilgiye uğradığı, İslam dünyasının yeniden şahlandığı dönemdir. İslam dünyasının değişik yerlerinde öncülerin ortaya çıkması bu döneme rastlar. Hace Nesir, Ata Melik Cuveyni, Hace Reşiduddin Fadlullah... Gibi İslam dünyasının farklı yerlerinde pek çok âlim yetişmiştir. İslam kültür ve medeniyetinden geriye kalan mirasın nakliyle yeni yeni fidanlar yetişmeye başlamış, Osmanlı İmparatorluğu ve Safeviler gibi İslam devletlerinin kurulmasıyla İslam dünyasının siyasi yapısı yeniden şekillenmiştir.
