Allah’ın
adıyla!
 Hizbullah,
2003 öncesinde tabanını doğrudan propaganda diyebileceğimiz, sadece yakın ilişki
gruplarıyla kazanmaktaydı. Dolaylı propaganda diyebileceğimiz gazete, dergi ve
internet sitesi gibi unsurları kullanma ve dernek gibi sivil toplum
kuruluşlarıyla eleman kazanma faaliyetleri ilginç bir şekilde Hizbullah’ta hiç
görülmemekteydi. 2003 yılı sonrası ise Cemaat, dernekler, üniversite hazırlık
kursu, yurtlar ve okuma salonları ile birlikte internet sitesi, dergi ve
gazetesiyle dolaylı propaganda yaparak tabanını genişletmeye ve kaybettiği eski
gücünü tekrar kazanmaya çalışmaktadır.
Yöntem
Bu çalışmada, Hizbullah Cemaatinin silahlı kanadında faaliyet gösteren
elemanların profilleri ve bu elemanların örgüt tarafından nasıl kazanıldığı
incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, silahlı kanat elemanlarının genel
karakteristikleri çıkarıldıktan sonra, bu profil üzerinden kimlerin nasıl
silahlı kanada alındığı analiz edilmiştir. Çalışmada üç tür ana veri kaynağından
yararlanılmıştır. Bu veri kaynaklarından birincisi, Hizbullah Cemaati
elemanlarının kendi rızaları ile örgüt liderliğine sunulmak üzere kaleme
aldıkları özgeçmiş raporlarıdır. İkinci veri kaynağı ise; Diyanet İşleri
Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı gibi
birçok değişik kurumdan uzmanların katılımıyla yapılan odak grup çalışmasıdır.
Üçüncü veri kaynağı, alanda Hizbullah Cemaati ile mücadele eden güvenlik
görevlileri, cezaevi çalışanları ve çeşitli disiplinlerden bilim adamlarıyla yüz
yüze yapılan yarı yapılandırılmış mülakatlardır.
Hizbullah Cemaati üyelerine ait özgeçmiş belgeleri arasından hüküm giymiş 1500
kişinin özgeçmişleri örneklem çerçevesi olarak belirlenmiştir. Bu 1500 özgeçmiş
arasından rastgele örneklem metodu ile 500 tanesi seçilmiştir. Daha sonra,
seçilen bu 500 özgeçmiş arasında analiz yapmak için yeterli veri içermeyen 25
tanesi elenmiş ve geri kalan toplam 475 özgeçmiş belgesi örneklemi
oluşturmuştur. Özgeçmiş raporları incelenmiş, nicel hale getirilebilen
değişkenler kodlanarak SPSS veri seti hazırlanmıştır. Bu veri seti, betimsel
istatistiki yöntemlerle analiz edilmiştir. İçerik analizi aşamasında literatürde
de işaret edilen önemli değişkenler göz önüne alınarak beş farklı araştırmacı
tarafından özgeçmişler incelenmiş, açık kodlama tekniği kullanılarak, ortaya
çıkan ana temalar belirlenmiştir. Ortaya çıkan bu ana temalar altında alt
gruplar belirlenerek, bu alt gruplara uygun düşen değişkenler tespit edilmiş ve
analiz işlemi tamamlanmıştır. İkinci ve üçüncü veri kaynağı olan odak grup
çalışmaları ve yüz yüze yapılan yarı yapılandırılmış mülakatların, ilk etapta
çözümlemeleri yapılmış, ikinci olarak özgeçmiş raporlarına uygulanan açık
kodlama yöntemiyle ana temalar, alt gruplar ve değişkenler oluşturularak bu
değişkenler analize tabi tutulmuştur.
Bulgular
Hizbullah Cemaatinde silahlı kanadın profili beş, eleman kazanım sürecindeki
dinamikler iki olmak üzere toplam yedi alt başlık altında incelenmiştir. Silahlı
kanadın profili başlığı altında; a) yaş b) eğitim durumu c) iş durumu d) örgüte
katılmadan önceki dindarlık e) örgüte katılmadan önce dini bilinçli yaşam;
eleman kazanım sürecindeki dinamikler başlığı altında da a) yetersiz din bilgisi
b) PKK’dan mağdur olma alt başlıklarına yer verilmiştir.
Silahlı Kanadın Cemaate Katılım Yaşı
Hizbullah Cemaati, cemaate eleman kazandırırken daha çok gençleri hedef
almaktadır. Gençlik dönemi erken erginlikten geç ergenliğe kadarki dönemleri de
içermektedir. Güvenlik birimlerinin değerlendirmelerine göre, Cemaate katılım
kararının bireyler tarafından kendi başlarına bu yaşlarda verilebilmesi,
yetersiz aile kontrolünün de bir kanıtıdır. Bölgedeki ailelerin çok çocuklu
olması, ailenin çocuk üzerinde kontrolünün zayıflığına neden olmaktadır. Bu da
dolaylı olarak bölgedeki çocuk ve gençlerin örgütlerin ağına düşme riskini
arttırmaktadır.
Kürt bölgesinde devletin neden nüfus planlaması yoluna giderek Kürt nüfusu
azaltmaya çalıştığı böylece ortaya çıkmaktadır.
Silahlı kanadın Cemaate hangi yaşlarda katıldıklarına ilişkin dağılı grafiği
incelendiğinde, Cemaate katılımların büyük çoğunluğunun 14-17 yaşları arasında
(%57) olduğu göze çarpmaktadır. Cemaate katılım yaşında ikinci büyük grup 18-21
yaşları aralığında yer alan gruptur. Cemaat mensuplarının yaklaşık dörtte
birinin (%24) Cemaate 18-21 yaş aralığında katıldığı anlaşılmaktadır. Bu yaş
grupları beraber değerlendirildiğinde, Cemaate katılım yaşının 14-21 yaş
aralığında yoğunlaştığı görülmektedir (%81). Katılımın en az olduğu yaş
gruplarının, 14 yaşından küçükler (%5) ve 22-25 yaş aralığındaki (%14) grup
olduğu görülmektedir. Ergenliğe geçiş, ayrı bir kişilik olarak kendini ispat
etme ve kabullendirme dönemidir. Bu dönemde, Cemaat tarafından ikna edilmeleri
erişkin bireylere oranla çok daha kolay olan ve akıllarından çok hisleriyle
karar veren gençler, Cemaat tarafından daha çok silahlı kanada
yönlendirilmektedir. Tüm bunların yanında, söz konusu yaş grupları (14-21)
duygusallığın ve beraberinde gelen tepkiselliğin yoğunlukta olduğu dönemler
olduğundan, bireysel veya toplumsal travmaların Cemaate katılımı tepkisel olarak
tetiklediği de görülecektir. Yani kendisinin veya özdeşleştiği grubun mağdur
edildiğini gören veya duyan gençler, tepkisel olarak ani kararlarla Hizbullah’a
katılabilmektedir. Eğer bireyin kendisi veya akrabalarından birisi PKK veya
devlet tarafından zarar görmüşse, bu bireye Cemaat içerisinde iken intikamını
daha rahat alabileceği telkin edilerek, doğrudan eylemlere katılımı
sağlanmaktadır.
Silahlı Kanadın Eğitim Durumu
Silahlı kanat mensuplarının % 73’ü lise, % 7’si ise üniversite, %9’u ortaokul,
%9’u ilkokul mezunudur. Bu elemanların sadece %2’si okuryazar değildir.
Hizbullah, özellikle şehir merkezlerinde eleman kazanmaya çalışan bir Cemaat
olduğundan elemanlarının çoğunun (%80) en az lise ve üniversite mezunu olması,
daha düşük eğitim seviyeli militan profili olan ve kırsalda eleman kazanmaya
ağırlık veren PKK’ya nazaran şaşırtıcı değildir. Hizbullah cemaatinin siyasi
kanadı altında yükseköğretim, orta öğretim ve halk birimi şeklinde üç ana birim
bulunmaktadır. Bu üç birimden ikisini, öğretim birimlerinin oluşturuyor olması
Cemaatin öğretim kurumlarına özel ilgi duyduğunu ve elemanları genellikle
buralardan temin ettiğini göstermektedir.
Silahlı Kanadın İş Durumu
İş sahibi ve düzenli bir geliri olan bireylerin, iş sahibi olmayanlara oranla
daha az suçlu davranışlar sergiledikleri kriminoloji ve sosyolojinin klasik
bulgularındandır. Bu araştırmanın bulguları da kriminoloji ve sosyolojinin bu
klasik önermesini destekler mahiyettedir. Silahlı kanat elemanlarının %57’sinin
işsiz, %43’ünün ise bir iş sahibi olduğu görülmektedir. %73’ü lise ve %7’si
üniversite mezunu olan silahlı kanat elemanlarının işsizlik oranının oldukça
yüksek olması dikkat çekicidir.
Cemaatin faaliyetlerini yoğunlaştırdığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin işsizlik
oranının yüksek olması, Cemaat içinde işsizliğin yüksek olması sonucunu
doğurmaktadır. TÜİK verilerine göre işsizlik oranları;
- 2000 yılında Türkiye genelinde %6, 5 iken Güneydoğu’da %7, 1,
- 2006 yılında Türkiye genelinde %9, 9 iken Güneydoğu’da %14, 6,
- 2008 yılında Türkiye genelinde %11 iken Güneydoğu’da %15, 8
Seviyesindedir.
Görüldüğü üzere, Güneydoğu’daki işsizlik oranı her zaman Türkiye genelinin
üstünde olmuştur. Bu çerçevede, silahlı kanattaki işsizlik oranlarının bölgedeki
işsizlik oranlarıyla doğru orantılı olduğu söylenebilir.
İşsizlik- Cemaate katılım ilişkisi egemen güçlerin örgütlere katılımda
sığındıkları genel geçer argümanlardan birisidir. Toplumsal ilişkilerin temeline
ekonomiyi yerleştiren Marksizm ve ‘bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’
felsefesine dayanan Kapitalizm dili koksa da yukarıdaki tespitten çıkaracağımız
sonuçlar vardır. Kürdistan coğrafyasında yaşanan ekonomik sorunlar birçok
sıkıntıya neden olmakla birlikte hiçbir zaman Müslüman halkın İslami ve insani
sorunlarının temel nedeni olmamıştır.
Allah’a emanet olun.
MUSTAFA AY
|
